Người Công Giáo với những tập tục trong những ngày Tết

( CGOL) Người công giáo cần có cách làm phù hợp với đức tin trong việc thực hành các tập tục.

Một vài tập tục trong những ngày Tết

Người Việt chúng ta có nhiều tập tục, xét riêng trong những ngày Tết, ở mỗi vùng, miền có những tập tục khác nhau. Tuy ngày nay đã được đơn giản, lược bỏ nhiều, nhưng ở nhiều nơi, trong nhiều gia đình kể cả gia đình công giáo vẫn giữ những tập tục sau đây:

1. Sắp đặt bàn thờ.

Tùy theo tôn giáo, bàn thờ trong nhà được sắp đặt sao cho đúng và trang nghiêm. Trên bàn thờ cha mẹ, ông bà – gọi chung là tổ tiên, đặt cúng nhiều thứ như bánh, mứt, rượu, trái cây, …

(Các hình trong bài lấy từ Internet, chỉ để minh họa)

2. Cúng Tất niên.

Thường được tổ chức từ sau ngày 23 đến 30 tháng Chạp, tùy gia đình mà đơn sơ hay cỗ bàn “hoành tráng”, đánh dấu sự hoàn tất mọi công việc trong năm. Lễ cúng này còn có ý thỉnh (mời) hương linh của tổ tiên về vui Tết với con cháu.

3. Cúng Giao thừa (Lễ Trừ tịch).

Được cử hành vào lúc giao thừa (thời điểm giữa năm cũ và năm mới). Theo dân gian, mỗi năm có một vị “Vương hành khiển” coi việc nhân gian, hết năm thì vị này bàn giao công việc cho vị mới được Trời sai đến thay thế, nên lễ Giao thừa còn là lễ tiễn vị hành khiển cũ và đón vị mới.

Cúng Giáo thừa

Bàn cúng đặt ở ngoài trời, đến thời điểm giao thừa, gia chủ ra khấu lễ, rồi mọi người kế đó lễ theo, thành tâm cầu xin vị “tân Vương hành khiển” phù hộ, độ trì cho một năm mới nhiều may mắn.

4. Xông nhà (hay xông đất)

Thường chọn một người “nhẹ vía” (người đạo đức cao trọng, thành đạt, khỏe mạnh, …) trong gia đình ra đi từ trước giao thừa, sau giao thừa trở về nhà. Người này là người đầu tiên của năm mới vào nhà mình gọi là “xông nhà”.

Người nhẹ vía sẽ mang sự tốt đẹp quanh năm về cho gia đình, nếu không có người nhà nhẹ vía, phải nhờ người ngoài, sớm ngày Mồng Một Tết đến “xông nhà” cho mình.

Xông đất

5. Chúc Tết

Sáng mồng Một Tết, mọi người trong dòng họ tụ họp đông đủ ở nhà vị Trưởng họ để cúng tổ tiên và chúc thọ các bậc trưởng thượng trong họ; trong gia đình, con cháu mừng tuổi cha mẹ, ông bà. Sau đó, đi chúc Tết bà con, anh em, bạn bè và hàng xóm láng giềng, …

Mừng tuổi ông bà cha mẹ.

6. Xuất hành và hái lộc

“Xuất hành” là đi ra khỏi nhà trong ngày đầu năm. Trước khi xuất hành, phải chọn ngày, giờ và phương hướng tốt để gặp các quý thần: tài thần, hỉ thần, …

Nếu xuất hành đến chùa hay đền, sau khi lễ bái, còn có tục “hái lộc”, cành lộc là một cành nhỏ của một loài cây quanh năm xanh tốt và nẩy lộc (như cây sanh, cây si, cây đa, …) ở chùa, đền ngụ ý xin hưởng chút lộc của Trời, Phật, Thánh, Thần.

7. Cúng đưa (tiễn) tổ tiên.

Hiện nay, vì công việc làm ăn, thời gian nghỉ Tết ngắn hơn so với trước xưa (Tháng Giêng là tháng ăn chơi), nên cúng đưa (tiễn) thường được tổ chức vào chiều ngày Mồng Ba Tết, nhưng vẫn tùy nhà có thể sau đó. Cũng như ngày thỉnh tổ tiên về (cúng Tất niên), ngày này con cháu tề tựu đông đủ để cúng lễ.

Lễ vật đã cúng soạn thành mâm cỗ, con cháu vui vẻ, kết thúc những ngày Tết.

Cúng tiễn tổ tiên, ông bà

Đức tin Công giáo với những tập tục ngày Tết

Những tập tục của người Việt chúng ta có từ lâu đời, qua thời gian nhiều tập tục đã mai một, hiện nay và nay mai chỉ và sẽ còn lại những tập tục phù hợp với cuộc sống, với khoa học, với niềm tin tôn giáo.

Đành rằng, những tập tục tốt đẹp đã góp phần làm nên bản sắc văn hóa của dân tộc, mọi người dân Việt, trong đó có người công giáo chúng ta, phải gìn giữ và phát huy. Tuy nhiên, là người công giáo, chúng ta cần có thái độ đúng đắn, phù hợp với đức tin của mình trong việc thực hành các tập tục.

Chúng ta biết và tin rằng:

1. Việc thực hành đạo hiếu với cha mẹ, ông bà, tổ tiên sao cho “không vi phạm điều răn thứ nhất là chỉ thờ phượng một Thiên Chúa […]. Chỉ Thiên Chúa mới được thờ phượng với lễ nghi trọng thể nhất”, việc thờ cúng ông bà, tổ tiên chủ yếu nhắm đến tưởng nhớ, cầu nguyện cho các vị mà thôi (GLHT số 2096, 2097).

2. “Mỗi người sau khi chết, lãnh nhận trong linh hồn bất tử của mình sự trả công” […] “hoặc phải trải qua việc thanh luyện, hoặc được vào hưởng vinh phúc trên trời, hoặc bị luận phạt muôn đời” (GLHT số 1022); và chỉ “khi Đức Kitô trở lại”, mọi người sẽ được phục sinh để chịu phán xét sau cùng, được thưởng phúc Thiên đàng hay chịu án phạt Hỏa ngục muôn đời (GLHT số 1038).

Và “Linh hồn là tính thiêng liêng hằng sống mãi, chẳng hay mòn, chẳng hay hư nát, chẳng hề có ăn uống của thế gian này…” (Giáo lý Tam phụ và Đạo hiếu, Antôn Phaolô Trần Quốc Anh, S.J, Hiệp Thông, HĐGMVN, số 86, tr 139).

3. “Thiên Chúa là Đấng toàn năng, điều khiển và làm được mọi sự”, và “ba ngôi chỉ một Chúa mà thôi” (GLHT số 268); mọi sự của mỗi người, của nhân gian, kể cả sự dữ cũng “do bởi Thiên Chúa”, theo “đường lối của Ngài”, tốt xấu, phúc họa, … là phương thế Chúa dùng để thử thách, làm cho chúng ta nên thánh (GLHT số 324).

Như thế, việc cúng đón tổ tiên về ăn Tết, cúng tiễn tổ tiên về lại cỏi âm; việc cúng tiễn – đón vị “Vương hành khiển” vào thời điểm giao thừa, với cỗ bàn; xông đất, hái lộc, … theo tập tục đón Tết hiện nay xem ra là nghịch tín, trái với đức tin Công Giáo.

Nên chăng?

Thiển nghĩ, Tết là dịp nghỉ ngơi sau một năm dài mỗi người mỗi việc, là dịp mọi người trong gia đình đoàn tụ, là dịp để chuẩn bị cho công việc của mỗi người trong năm tiếp theo, …; nên đây là cơ hội để mỗi người bày tỏ lòng tri ân, cảm tạ Chúa về những gì Chúa đã ban trong năm qua; tín thác mọi sự của mỗi người trong năm mới nơi Chúa; để kính nhớ tổ tiên bằng gia tăng cầu nguyện cho các ngài; là cơ hội gặp gỡ, thăm viếng bà con, bằng hữu mà trong năm vì công việc chúng ta không thực hiện được; …

Một số tập tục hàm ý trái với đức tin Công Giáo, gây phiền muộn, tốn kém nên cương quyết loại bỏ, đồng thời “Kitô hóa” một số tập tục, chẳng hạn “xuất hành” đến nhà thờ dâng Thánh lễ sáng Mồng Một Tết, đến phần mộ tổ tiên cầu nguyện, “hái lộc” là rước Mình Thánh Chúa trong các Thánh lễ dịp đầu năm mới, hoặc “Xin quẻ (thẻ) đầu năm” là bốc thăm Lời Chúa làm linh đạo cho mình trong năm mới, … để những tập tục ấy hướng mọi người đến với Thiên Chúa.

Tôma Hoàng Kim Khánh